آداب گرفتن آب نیسان و خواص آن

آب نيسان در روايات :

 

در روايات اهل البيت عليهم السلام خواص فراواني براي آب نيسان اشاره شده است و براي استفاده از آن آداب و اذكاري وارد شده، آثاري كه هم براي روح و هم براي جسم انسان شگفت انگيز است.

نيسان سي روز است و تقريبا از بيست و چهارم فروردين آغاز مي گردد. بر همين اساس قسمت عمده اي از آن در ارديبهشت ماه هر سال واقع مي شود. تلفظ درست نيسان همانا « نَيْسَانَ» است.

 

از رسول الله صلى الله عليه و آله وسلم روايت شده است كه آب باران پيش از آن كه به زمين برسد دواء است. «…روى عن رسول الله صلى الله عليه و آله انه قال: علمنى جبرئيل دواء، لايحتاج معه الى دواء فقيل يا رسول الله ما ذلك الدواء؟ قال يؤخذ ماء المطر قبل ان ينزل الى الارض يجعل فى اناء نظيف و يقرأ عليه الحمدلله الى آخرها سبعين مرة ثم يشرب منه قدحا بالغداة و قدحا بالعشى. قال رسول الله صلى الله عليه وآله: و الذى بعثنى بالحق لنزعن (كذا لينزعن ظ) الله ذلك الداء من بدنه و عظامه و مخه و عروقه (بحار ط 1 ج 92 ص 15).

از رسول الله صلى الله عليه و آله روايت شده است كه فرمودند : جبرئيل دوا و دارويي را به من ياد داده كه با بودن آن به دارويي ديگر نياز نيست. (يعني آثار فراواني دارد).   – عرضه شد يا رسول الله اين دوا چيست؟

فرمودند آب باران را جمع مي كنيد قبل از آنكه به زمين برسد. و آن را در ظرفي تمييز مي ريزيد و بر روي آن مي خوانيد الحمد لله الي آخرها هفتاد مرتبه ، پس از آن مي نوشي در هر صبح و شام به اندازه جرعه و قدحي. قسم به آن خدايي كه من را به حق مبعوث كرد اين دارو سبب مي شود كه مريضي از بدن و و استخوان و رگها و عروق؛ رخت بربندد.

و از اميرالمؤمنين عليه السلام روايت است كه: آب باران قريب العهد به عرش است.

 

… عن ابى عبدالله عليه السلام قال كان على عليه السلام يقوم فى المطر اول ما يمطر حتى يبتل رأسه و لحيته و ثيابه فقيل له يا اميرالمؤمنين الكن الكن فقال ان هذا ماء قريب العهد بالعرش. شيوه امير المومنين علي عليه السلام در اولين باران (سال) كه مي باريد اين بود كه زير آن مي ايستادند تا سر و صورتشان خيس مي شد. به آن جناب عرض مي شد كه اي اميرالمومنين زير بنايي مسقف برويد. حضرت مي فرمودند« اين آبي است كه از نزديك عرش الهي آمده است. كافي (ط-دارالحديث)، ج15،ص544

 

طريق گرفتن آب نيسان طبق دستور ملا احمد نراقي :

براي تهيه اين آب دستورالعمل هاي مختلفي گفته شده است لذا ما بهترين آنها را كه مرحوم ملا احمد نراقي در كتابش نقل كرده براي شما مي آوريم. آنچه سبب اعتماد هرچه بيشتر ما مي گردد اينست كه اين نسخه به تصحيح حضرت علامه حسن زاده آملي حفظه الله مي باشد و روايات فراواني همين شيوه را تاكيد كرده اند .

«طريق گرفتن آب نيسان : در ماه نيسان رومي ميگيري آب باران را پيش از آنكه به زمين برسد و هر يك از سوره حمد و آيه الكرسي و قل يا ايها الكافرون و سبح اسم ربك الاعلي و معوذتين و قل هو الله احد را هفتاد مرتبه مي گوئي و هفت روز صبح و پسين از آن مي آشامد هر ناخوشي كه باشد خداوند عالم شفا مي دهد، و هر گاه در چشم چكاند ناخوشي چشم را زائل كند.

و اگر محبوس بياشامد خلاص شود، وسوسه دل ببرد و عداوت و بدگوئي مردم را نسبت بآشامنده زائل نمايد، و اول نيسان ماه رومي در اين اوقات تقريبا بيست و چهارم نوروز است و نيسان سي روز است» خزائن علامه نراقي، ص 231-با تصحيح علامه حسن زاده آملي.

بنابر اين اينگونه شد كه سوره هاي زير هر كدام جداگانه 70مرتبه خوانده شود:

1ـ سوره مباركه حمد.

2ـ آیة الکرسى. (آيه 255 تا257 سوره مباركه بقره)

3ـ سوره مباركه الکافرون.

4ـ سوره مباركه الاعلى.

5ـ سوره مباركه الفلق.

6ـ سوره مباركه النّاس.

7ـ سوره مباركه توحيد

 

و همچنين اذكار زير را هفتاد مرتبه بايد برآب جمع آوري شده خواند.

1ـ لا اله الاّ اللّه.

2ـ اللّه اکبر.

3ـ اللّهم صلّ على محمّد و آل محمّد.

4ـ سبحان اللّه و الحمد للّه و لا اله الاّ اللّه و اللّه اکبر.

 

از مطلب بالا و رواياتي كه در ادامه مطرح مي شود بخوبي اهميت و تاثير اين دستورالعمل بر جسم و روح مشاهده مي گردد البته لازم است دقت شود در مناطقي كه آلودگي هوا دارند، اين امر نيازمند رعايت موارد بهداشتي مي باشد. لذا خوبست صبر شود تا از بارنگي مدت زماني بگذرد و بعد اقدام به جمع آوري شود و با جوشاندن و نكات ديگر اين مهم را توجه كرد.

 

ماه نيسان دقيقا چه تاريخ و زماني است؟

«ماه نیسان ماه هفتم از ماه‏های سریانی و ماه اول در تقویم یهودی و ماه چهارم در تقویم رومی که اکنون در بلاد عربی به جای ماه آوریل به کار می‏رود(1).

در لغت نامه دهخدا آمده که نیسان ماه هفتم از سال سریانی میان آذار و ایاز و ماه دوم بهار است که مطابق اردیبهشت فارسی و ثور عربی و تقریبا مطابق است با آوریل فرانسوی و آن 30 روز است(2).

از این تعریف بر می آید که سال رومی و سریانی، سال شمسی است و بر مبنای حرکت خورشید است و از این رو مطابقت همیشگی وجود دارد.

بنا بر آنچه در بحارالانوار هم آمده سال رومی مانند سال سلجوقی ملکشاهی(همین سال و ماه های امروزی ما ایرانیان)شمسی است و بدین جهت با هم مطابق دارد.(3)

در طب الرضا آمده که دومین ماه سال رومی نیسان است که بعد از آزار واقع می شود. آزار 31 روز است و از هفت روز مانده به نوروز شروع می شود پس روز 25 اردیبهشت شروع ماه نیسان است و در ویژگی های آن نوشته:

نیسان سى روز است، در این ماه روزها بلند مى‏شود، مزاج فصل بهار در آن نیرومند مى‏شود، خون به جنبش مى‏آید، بادهاى شرقى در آن وزیدن می گیرد.(4)

البته در مقدار سال اختلافی هست، چون دقیق گردش خورشید 365 روز و یک چهارم است. بعضی از تقویم ها مثل “فارس قدیم” این یک چهارم را جمع کرده و بعد از گذشت هر 120 سال، سال 121 را سیزده ماهی قرار می دادند . در تقویم ملکشاهی که امروز در ایران جاری است، این یک چهارم را در هر چهار سال یک بار جمع کردند و در آن اسفند را سی روز شمردند.

در ماه رومی سال 366 روز حساب شده (5) و بدین جهت یک تغییر کمی با سال ملکشاهی پیدا می کند که با توجه به رعایت کبیسه در تقویم ملکشاهی، این تغییر در هر چهار سال تکرار شده و مطابقت کلی به هم نمی خورد. بدین جهت ماه نیسان همیشه با ماه دوم یعنی اردیبهشت مطابق می شود، البته با کمی پس و پیش».

1.مصاحب غلامحسین و… ، دائره المعارف بزرگ فارسی، اول ، تهران ، شرکت سهامی افست ، 1345ش ، ج 3، ص 3097.

2. دهخدا ، لغت نامه ، اول ، تهران ، دانشگاه تهران ، 1372 ش ، ج 14، ص 20286.

3.مجلسی ،بحار الانوار، هشتم ، بیروت ، الوفا ف 1403 ق ، ج55،ص348.

4. طب الرضا(طب و بهداشت از امام رضا ) ص 51.
5. همان؛ شیخ عباس قمی ، مفاتیح الجنان ، ص 385. آخر باب دوم مفاتیح ، اعمال نوروز و ماه های رومی،برگرفته از: pasokhgoo.ir

 

تبصره:

 

در هر حال چون ماه نيسان با ارديبهشت ماه تقارن بيشتري دارد خوبست كه در اين ماه اين اعمال انجام شود و اگر كسي تاريخ آغاز را مي خواهد توجه كند خوبست طبق متن كتاب خزائن از بيست و چهار فروردين آغاز كند.

 

نيسان در روايات :

مرحوم علامه بزرگوار جناب مجلسي عليه الرحمه در آثار خود چندين مرتبه روايات مربوط به اين عمل را مطرح كرده اند مثلا در كتاب: بحار الانوار، ج63.ص 476. باب 3 و ترجمه همين كتاب يعني آسمان و جهان، ج 10 ص444 باب فضل آب باران نيسان و كيفيت گرفتن و نوشيدن آن. و در كتاب زاد المعاد ص328، الفصل الثامن في اعمال الاشهر الروميه.

لازم به ذكر است در برخي از روايات مطرح شده آمده كه سوره مباركه قدر نيز 100 مرتبه خوانده شود اما چون راوي آن عبدالله بن عمر مي باشد داراي ضعف سند مي باشد و نمي توان به آن عمل كرد.

مرحوم علامه مجلسي روايتي را ذكر مي كنند و آن را معتبر مي خوانند:

و في حديث معتبر عن الامام أَمِیرُ الْمُومِنِینَ (ع): اشْرَبُوا مَاءَ السَّمَاءِ فَإِنَّهُ یُطَهِّرُ الْبَدَنَ وَ یَدْفَعُ آلامكم (الاسْقَامَ) كما َقالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ” وَ يُنَزِّلُ عَلَيْکُمْ مِنَ السَّماءِ ماءً لِيُطَهِّرَکُمْ بِهِ وَ يُذْهِبَ عَنْکُمْ رِجْزَ الشَّيْطانِ وَ لِيَرْبِطَ عَلي‏ قُلُوبِکُمْ وَ يُثَبِّتَ بِهِ الْأَقْدامَ. انفال 11/ زاد المعاد،ص 331.

آب باران آسمان را بنوشيد زيرا سبب مشود كه بدن پاك (و تندرست) گردد و بيماري ها و رنجها از آن دور گردد. همانطور كه خداوند متعال در قرآن مي فرمايد:« …و آبی از آسمان برایتان فرستاد ، تا شما را با آن پاک کند و پلیدی شیطان را از شما دور سازد و دلهایتان را محکم ، و گامها را با آن استوار دارد! »

از اين روايت استفاده مي شود كه نوشيدن خود آب باران موضوعيت دارد و براي بدن آثاري را در برخواهد داشد.آثاري همچو پاكي و تندرستي. اما بهترين اثر را مي توان با روايات ديگر دانست كه همين زمان ماه نيسان را با آداب و اذكارش معرفي كرده اند.

علامه مجلسي در ادامه مي فرمايد: و في عمل نيسان الأفضل لو تقرأ السور جماعيا بأن يقرأ كل واحد مجموع تلك السور و الأذكار سبعين مرة، ففائدتها لمن يقرأها أعظم و ثوابها أكثر. و في هذه السنين ندخل نيسان بعد مضي ثلاثة و عشرين يوما من يوم النيروز تقريبا. زاد المعاد، صفحة331

« در عمل مربوط به آب نیسان بهتر آن است که اگر به صورت دسته جمعى مى خوانند، هر یک از افراد، مجموع آن سوره ها و اذکار را هفتاد مرتبه بخوانند (یعنى مى توانند آن را میان خود تقسیم نمایند و هر کدام سوره اى را هفتاد بار بخواند ولى بهتر است هر یک از آنها، مجموع آن سوره ها و اذکار را هفتاد مرتبه بخواند). در اين زمان ماه نيسان تقريبا بعد از بيست و سه روز از نوروز آغاز مي گردد».

 

 

آثار و خواص شگفت انگيز آب نيسان :

مفاتيح الجنان- آداب گرفتن آب نیسان وخواص آن :

شيخ عباس قمي در مفاتيح الجنان آورده است كه: «… سيد جليل على بن طاووس(ره)روايت‏ كرده:

 

روزى جمعى از اصحاب نشسته بودند،رسول خدا صلى اللّه عليه و آله وارد شد و به ايشان سلام كرد،و اصحاب جواب سلام ايشان را گفتند حضرت فرمودند:آيا مى‏خواهيد دوايى را كه جبرييل به من تعليم داد كه نيازمند دواى پزشكان نباشم به شما تعليم دهم؟

امير المؤمنين عليه السّلام‏ و سلمان و ديگران پرسيدند آن دوا چيست؟

حضرت به امير المؤمنين عليه السّلام خطاب فرمودند كه در ماه نيسان رومى آب باران را مى ‏گيرى و هر كدام از سوره‏هاى فاتحه الكتاب و آية الكرسى،و توحيد و فلق،و ناس،و كافرون را هفتاد مرتبه‏ مى‏خوانى،و در روايت ديگر سوره قدر را نيز هفتاد مرتبه،و هفتاد مرتبه اللّه اكبر،و هفتاد مرتبه لا اله الا اللّه گفته‏ و هفتاد مرتبه صلوات مى‏فرستى،آنگاه هفت روز در بامداد و شامگاه از آن آب مى‏ آشامى،به حق خدايى كه مرا به راستى‏ به رسالت بر خلق برانگيخت سوگند ياد مى‏ كنم،كه جبرييل گفت:

 

خدا از كسى‏ كه اين آب را مى ‏آشامد،بر مى‏ دارد هر دردى را كه در بدنش باشد، و به او عافيت بخشد،و دردها را از تن‏ و استخوان‏هاى او بيرون كند،و اگر در لوح دردى براى او مقدر شده باشد محو مى‏كند. و به حق پروردگارى كه مرا به حق فرستاده،اگر فرزند نداشته باشد،و فرزند بخواهد،آب نيسان را به آن نيّت بياشامد به او فرزند روزى شود،و اگر زن عقيم باشد،با نيّت از اين آب بياشامد،از او فرزند پديد آيد،و اگر مرد و زن پسر يا دختر خواهند،از آن آب بياشامند مقصود ايشان حاصل گردد. چنان‏كه حق تعالى مى‏فرمايد:

 

«يَهَبُ لِمَنْ يَشَاءُ إِنَاثا وَ يَهَبُ لِمَنْ يَشَاءُ الذُّكُورَ أَوْ يُزَوِّجُهُمْ ذُكْرَانا وَ إِنَاثا وَ يَجْعَلُ مَنْ يَشَاءُ عَقِيما » خدا هركه را بخواهد دختران و هركه را بخواهد پسرانى مى‏ بخشد،يا پسران و دختران به ايشان عطا مى‏كند و هركه را بخواهد نازا قرار دهد.

سپس فرمود:

 

اگر كسى درد سر داشته باشد،از اين آب بياشامد به قدرت حق درد سر او آرام شود، و اگر درد چشم داشته باشد،و در چشمهاى خود قطره‏اى از اين آب بريزد،و چشمهاى خود را با آن بشويد،و از آن بياشامد، به اذن خدا شفا يابد،و آشاميدن از اين آب بن دندانها را محكم كند،ودهان را خوشبو نمايد،و لعاب بن دندانها،و بلغم‏ را كم كن،و به سبب خوردن و آشاميدن تخمه و امتلاء نگيرد،و از بادهاى قولنج و غير آن اذيّت نشود،و به درد پشت و درد شكم مبتلا نگردد،و از زكام آزار نكشد،و دچار درد دندان نشود،و درد معده و انگل معده را زايل كند،و نيازمند به حجامت‏ نشود،و از بيمارى بواسير، و خارش بدن، و آبله و ديوانگى و پيسى و رعاف و استفراغ نجات يابد،و كور و لال و كر و زمين‏گير نشود،و آب سياه در ديده‏اش نيايد، و دردى كه موجب افطار روزه و نقصان نمازش گردد عارض او نشود، و از وسوسه‏هاى جنيّان و شياطين گزندى نبيند.

آنگاه رسول خدا فرمود:

 

جبرييل گفت: هركه از اين آب بياشامد،و به همه دردهايى كه در مردم است مبتلا باشد،موجب شفاى او از تمام آنها گردد،و نيز گفت:به حق خدايى يكه تو را به راستى فرستاده،هركه‏ حكمت بر زبان او جارى كند،و دلش را از فهم و بينايى پر كند،و از كرامتهايش به او عطا فرمايد،آنچه به احدى از عالميان عطا نكرده،و هزار آمرزش رحمت بر او فرستد،و غشّ و خيانت و غيبت و حسد و ستم و كبر و بخل و حرص و غضب را از دل‏ او بركند،و از عداوت و دشمنى مردم و بدگويى ايشان نجات يابد. و موجب شفاى همه بيماريهاى او شود.

مؤلّف گويد:

 

اين روايت مشهور درباره آثار آب نيسان به عبد اللّه بن عمر منتهى مى‏ شود،و به اين خاطر سندش ضعيف است، و فقير به خطر شيخ شهيد ديدم،كه اين روايت را،از حضرت صادق عليه السّلام با همين خواصّ و سوره روايت كرده، ولى آيات و اذكار به اين طريق نقل شده كه بر آب نيسان مى‏خوانى:

 

«فاتحه الكتاب»و«آية الكرسى»و قل يا ايها الكافرون و سبّح اسم ربّك الاعلى «قل اعوذ بربّ الفلق» «قل اعوذ بربّ الناس» و «قل هو اللّه احد» هر يك را هفتاد مرتبه،و مى‏گويى:هفتاد مرتبه«لا اله الاّ اللّه» و هفتاد مرتبه«اللّه اكبر»و هفتاد مرتبه:«اللّهم صلى على محمّد و ال محمّد»و هفتاد مرتبه«سبحان اللّه و الحمد للّه و لا اله الاّ اللّه و اللّه اكبر» .

 

و در خواص آن آمده كه اگر در زندان باشد،و از آن بياشامد،از حبس نجات يابد،و سردى بر طبع او غالب نگردد،و اكثر آن‏ خواص كه بيان شد،در اين روايت نيز آمده،و آب باران مطلقا مبارك است و منفعت دارد، خواه در نيسان و خواه در غير آن،چنان‏كه در حديث معتبر از حضر امير المؤمنين عليه السّلام آمده:بياشاميد آب آسمان را كه پاك كننده بدن شماست،و دردها را دفع‏ مى‏كند،چنان‏كه حق تعالى مى‏فرمايد:

وَ يُنَزِّلُ عَلَيْكُمْ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً لِيُطَهِّرَكُمْ بِهِ وَ يُذْهِبَ عَنْكُمْ رِجْزَ الشَّيْطَانِ وَ لِيَرْبِطَ عَلَى قُلُوبِكُمْ وَ يُثَبِّتَ بِهِ الْأَقْدَامَ .

خدا بر شما از آسمان آبى فرو مى‏فرستد،براى آنكه شما را به آن پاك گرداند،و از شما وسوسه شيطان را برگيرد،و دلهاى شما را محكم نمايد،و قدمهاى شما را با آن ثابت گرداند.

و در انجام برنامه نيسان بهتر آن است كه اگر جمعى بخوانند،هركدام مجموع‏ آن سوره‏ها و اذكار را هفتاد مرتبه بخوانند، و براى آنها كه مى‏خوانند فايده‏اش عظيم‏تر،و ثوابش بيشتر است،و در اين سالها پس از بيست‏ وسه روز كه از نوروز بگذرد،تقريبا داخل نيسان ماه رومى مى‏ شوند،و ما نيسان سى روز است.

 

و از حضرت صادق عليه السّلام‏ منقول است كه در هفتم حزيران،حتما حجامت كن،و اگر ميّسر نشود در چهاردهم،و اول حزيران تقريبا هشتادوچهارم نوروز است‏ و آن نيز سى روز است،و حزيران ماه نحسى است، چنان‏كه در حديث معتبر نقل شده خدمت امام صادق عليه السّلام ماه حزيران ذكر شد،حضرت فرمود:

 

اين ماه ماهى است كه در آن حضرت موسى بر بنى اسراييل نفرين كرد،و در يك شبانه روز سيصد هزار نفر از ايشان از بين رفتند. باز به سند معتبر از آن حضرت نقل شده:خداى تعالى اجل‏ها را در ماه حزيران نزديك مى‏ كند، يعنى مرگ در آن بسيار است،و آگاه باش ماههاى رومى بنايش بر حركت زمين به دور خورشيد است و عدد آنها دوازده ماه‏ است به اين ترتيب:

 

تشرين اول-تشرين آخر،كانون اول-كانون آخر،شباط،آذار،نيسان،ايار،حزيران،تموز آب،ايلول و چهار ماه را سى روز مى‏گيرند،كه تشرين آخر و نيسان و حزيران و ايلولند،و هفت ماه ديگر غير شباط را سى‏ و يك روز مى‏ گيرند و شباط را در سه سال متوالى بيست‏وهشت مى‏گيرند،در سال چهارم كه سال كبيسه ايشان است بيست‏و نه روز مى‏گيرند و سال ايشان سيصد وشصت‏وپنج روز و يك چهارم روز است،و تشرين اول كه اول سال ايشان است‏ در اين سالها موافق نوزده درجه ميزان است،و تفصيلش در كتاب«بحار الانوار»مذكور است و چون اين ماهها در احاديث‏ آمده در اينجا كوتاه و مختصر ايراد كرديم انتهى.